10 de marzo: Domingo IV de Coresma (C)

Evanxeo: Lc 15, 1-3. 11-32

 

Comentario

Estamos unha vez máis ante a parábola coñecida tradicionalmente como a “parábola do fillo pródigo”, un título nada apropiado, porque a parábola –verémolo— non debería estar centrada no fillo menor, fose cal fose o seu comportamento, senón no fillo maior, pola súa actitude pechada ante o perdón que o pai ofrece esplendidamente e, sobre todo, debería estar centrada no mesmo pai, que non se mide o máis mínimo á hora de acoller, perdoar e festexar pola volta do fillo extraviado. De xeito que a parábola máis ben debería chamarse a “parábola do pai pródigo”, porque efectivamente se prodigou ata o extremo na acollida do fillo errante.

     O texto que hoxe lemos nas celebracións presenta, nos versiños 1-3, unha pequena introducción, e logo pasa á parábola á que nos referimos. Esta introducción é moi importante, porque sitúa a narración de Xesús no seu contexto preciso, e ofrécenos así o criterio axeitado para a súa correcta interpretación. E fala para iso dunha práctica habitual en Xesús e moi criticada: comer con publicanos e pecadores. A palabra ‘publicanos’ seguramente non nos di nada, pero eses tales eran xente encargada de recadar impostos, cousa que xa os facía abominables polo pobo, pero que ademais realizaban ese labor con moito abuso, cobrando máis do debido, para poderse quedar eles cunha parte considerable do recadado. E pensar que isto pasaba entre unha poboación miserenta, que logo non tiña de onde sacar uns céntimos para o pan de cada día. Vaia, que eran algo así coma o Bárcenas e similares de hoxe. Imaxinámonos hoxe a Xesús deixándose invitar por Bárcenas? Sabemos ademais que, daquela, comer cunha persoa ou grupo significaba comungar a fondo con ela, entrelazar ideas, vidas e sentimentos. Algo diso aínda conservamos nós hoxe, pero moitísimo menos. A cousa certamente era grave para Xesús, e por iso tanto os escribas –os teólogos do momento--, coma os fariseos –os representantes das boas prácticas piadosas—murmuraban indignados: “este acolle os pecadores e come con eles”.

     E segue logo a parábola. Desde logo Xesús era xenial. Non sabemos que escribise cousa ningunha. O seu era a palabra directa, viva, o seu era a fantasía creadora posta ao servizo dun Deus que se lle ofrecera a el mesmo como inmensamente próximo e coidador das persoas; e o de Xesús era tamén a fantasía creadora posta ao servizo da mesma xente pecadora, arredada de Deus pola razón que fose, á que lle quería transmitir con suma viveza que Deus nunca se arredaba da xente, por moito que a xente non empeñásemos niso.

     E na parábola narra Xesús o proceso do fillo menor, nada exemplar na xestión da responsabilidade que demandara e que o pai xenerosamente lle ofrecera, e nada exemplar tampouco no camiño de volta ao fogar, marcado polo interese e non por unha verdadeira revisión do seu comportamento. Pero iso para Xesús neste caso non era nada importante. O importante era a actitude do pai que o ve desde lonxe, sae emocionado a recibilo, bótase nos brazos do fillo, bícao agarimosamente e, sen facer moito caso das escusas deste, organiza a maior festa posible, porque o que estaba morto volve á vida e o que estaba perdido acaba de ser atopado. E o importante e doloroso para Xesús era a actitude do fillo maior, cumpridor a tope, que non é capaz de percibir o gozo de quen abre o corazón e a casa para a acollida, o perdón e a reconstrucción da vida. A lóxica deste fillo era a seguinte: quen pecou e volve debe ser sancionado; unha lóxica razoable coa que frecuentemente estamos de acordo a maioría da xente. Pero a lóxica de Xesús, e do Deus que el vivía, era estoutra: quen pecou é obxecto de espera amante, e, cando volve, é obxecto de emocionada e festeira acollida. E nada máis. E despois xa virá todo o que teña que vir, como resaca do amor experimentado e da festa celebrada con emoción.

     A parábola merece ser lida con moita calma, co corazón e coa vida na man, anaco a anaco, case palabra a palabra. E merece ser lida estando nós, como persoas e como comunidade, moi dispostos/as a deixarnos tocar por ela. Porque con frecuencia resolvémola dunha maneira moi simple: ou ben no fondo dándolle a razón ao fillo maior e situándonos en consecuencia fronte a Xesús e o seu Deus, ou ben deixándonos envolver por un sentimento fácil do perdón recibido e tamén dado, cousa á que non apuntan para nada as palabras de Xesús. O proceso que Xesús abre con esta parábola non é nada banal. A acollida do pai, desbordante de intensidade e emoción, non remata cunha muiñeira bailada a coro polo grupo das persoas perdoadas e os fieis da casa. A conmoción do pai inúndao todo, o gozo que iso botou a andar mobiliza a existencia concreta de cada persoa, e todo empeza a ser novo desde agora, sustentado no pracer da acollida experimentada e na intuición de que un pode vivir autonomamente, en familia, en comunidade, desde un marco diferente: non no marco de quen cumpre e é retribuído por iso, senón no marco de quen descubre que non hai nada máis marabilloso ca amar e ser amado, perdoar e ser perdoado, servir e ser servido, dar a vida de mil maneiras cada día, e recibir con gozo a vida dada por outros e outras de mil maneiras tamén cada día.

     Como vivir isto nas nosas familias e comunidades? É unha boa pregunta, unha boa urxencia coresmal. Como trasladar isto ás nosas relacións sociais, para que a sociedade perciba tamén o aroma novo da boa nova de Xesús e se enriqueza con el? Outra urxencia coresmal non menos importante. A ambas cousas nos invita Xesús.

Preces

FAGAMOS UNHA GRANDE FESTA

• Señor Xesús, que saibamos percibir coma ti a fondura do amor e do perdón de Deus. Oremos.
• Señor Xesús, que aprendamos de ti a ollar ás persoas, mesmo as máis extraviadas, coa ollada fonda, viva e sempre esperanzada coa que ti as ollabas. Oremos.
• Señor Xesús, que nas nosas comunidades cristiás aprendamos a vivir dunha maneira nova, non coma inquisidores, senón coma irmáns, irmás, en todo. Oremos.
• Señor Xesús, que sexamos serios/as co pecado, auténticas/os e fondamente alegres co perdón recibido e dado. Oremos.
• Señor Xesús, que sabéndonos tamén nós pecadores/as, acertemos a situarnos ante a falta de honradez, ante a trampa institucionalizada destruíndo a maldade e abrindo portas a quen a realiza. Oremos.
• Señor Xesús, que o novo Papa sexa algo coma ti, apaixonado por Deus e pola xente máis débil. Oremos.

Pregaria

Pero, ti es serio, Xesús?

A onde vas ti regalando perdóns?

Cres que iso é o que nos cómpre

nestes tempos severos

nos que o mal invade as nosas vidas

e as institucións podrecen

e os parados/as se amorean por millóns

e as desafiuzadas son botadas das súas vivendas

mentres o capital engorda e engorda

á conta da miseria da xente máis débil?

Cres, Xesús, que o perdón é o remedio,

cando, se miramos para o Terceiro Mundo,

os froitos do pecado multiplícanse sen medida

e as súas vítimas calan silenciadas á forza

ou erguen as voces maldicindo as súas desventuras?

A onde vas co teu perdón,

cos teus soños de reconciliación,

coas túas festas piadosas e inútiles?

Cres de verdade que ese é o remedio?

Non nos viría mellor a vara da xustiza

cruzando sen medida os lombos opresores

de quen abusa e abusa e abusa

facendo da preciosa terra da promesa

un insoportable val de bágoas?

Por que calas, Xesús?

Por que persistes nos teus enredos?

Non che doe a xente,

non che doe esa ringleira interminable de vítimas

que o teñen que aturar todo?

“Xa, fagamos algo novo –por fin respondes--,

a lei do premio e do castigo aplicada estritamente

só lle vai ben á xente xusta,

e quen hai xusto/a neste mundo?

É hora de soñar,

ollando para as mans e o corazón da xente.

É hora de implicarse a fondo

--abundan e insultan as palabras baleiras--,

co perdón nas mans,

coa vida nas mans,

dispostos/as a dálo todo,

a loitalo todo,

ata a cruz, ata a morte,

desde a paixón tola pola xente débil.

Eu creo nisto.

Eu aposto por esta novidade.

Quen queira seguirme, que me siga.”

Signo

• Escena de comidas, para recordar as comidas famosas de Xesús.
• Imaxes de reconciliación, mesmo algún cadro dos moitos que hai de pintores famosos.
• Imaxes de indignación, para a pregaria.
• Unha póla ou árbore seca que reverdece.